دکتر هادی مرادی، استاد دانشگاه در رشته کامپیوتر، رباتیک و سیستم‌های هوشمند
اپلیکیشن هوشمند غربالگری اوتیسم چگونه می‌تواند به کودکان اوتیستیک کمک کند؟

اپلیکیشن هوشمند غربالگری اوتیسم ابزاری است برای تشخیص اولیه کودکانی که مبتلا به اوتیسم هستند. در بسیاری از موارد افراد به دلیل اینکه نمی‌دانند فرزندشان چنین مشکلی دارد به متخصص مراجعه نمی‌کنند تا بتوانند برای درمان و توان‌بخشی، اقدامات لازم را برای او انجام بدهند. این اپلیکیشن با توجه به دسترسی راحتی که دارد می‌تواند این امکان را فراهم ‌کند تا همه خانواده‌ها بتوانند سلامتی فرزندشان را ارزیابی کنند.

اگر بعد از ۱۸ ماهگی، علائم اوتیسم در کودک وجود داشته باشد، این اپلیکیشن می‌تواند تقریباً با دقت نسبتاً خوبی تشخیص دهد و والدین نیز بر همین اساس پیگیری و به یک متخصص مراجعه کنند.

در آمریکا همین مراحل (proses) غربالگری اولیه در سه نوبت ۱۸ ماهگی، ۲۴ ماهگی و ۳ سالگی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل کنند که کودک در این بازه زمانی مشکلی پیدا نکند. درواقع کمکی که این اپلیکیشن می‌تواند بکند این است که والدین به‌موقع آگاه شوند و برای توان‌بخشی و رفع مشکل اقدام نمایند.

آیا از این اپلیکیشن بهره‌برداری شده و در اختیار والدین و کارشناسان قرار گرفته است؟

ساخت آن به پایان رسیده و ما الآن در مرحله‌ تست و نهایی‌سازی آن هستیم و می‌خواهیم مطمئن شویم که هنگام استفاده مشکلی نداشته باشد. به‌هرحال این اپلیکیشن تا هفته بعد آماده بهره‌برداری است و به‌زودی آن را هم در اختیار مراکز قرار می‌دهیم و هم در کافه بازار می‌توان آن را تهیه نمود. در حال حاضر با دو زبان فارسی و ترکیِ ایرانی قابل‌استفاده است.

این اپلیکیشن قسمتی دارد که سؤالات را به‌صورت شفاهی (بیانی) بیان می‌کند و افراد می‌توانند از طریق شنیدن به‌راحتی گزینه‌ مناسب را انتخاب کنند و برای کسانی که ممکن است در خواندن مشکل داشته باشند نیز مفید است.

ایده‌ی اولیه‌ ساخت این اپلیکیشن از کجا به ذهن شما رسید؟

بعدازاین که ما یک سیستم آنلاین برای غربالگری اوتیسم تهیه کردیم، متوجه شدیم که بسیاری از هم‌وطنان در سراسر کشور به سیستم آنلاین دسترسی ندارند ولی افراد زیادی با توجه به گسترش تلفن‌های هوشمند حتی در نقاط دورافتاده درسته کشور از آن استفاده می‌کنند و به‌نوعی امکان استفاده از این اپلیکیشن را دارند. نصب و راه‌اندازی آن فقط نیاز به اینترنت دارد. بعدازآن ادامه کارها از طریق پیامک انجام می‌شود که دیگر تمام تلفن‌ها امکان آن را دارند.

تیمی که در ساخت و راه‌اندازی این اپلیکیشن حضور داشته‌اند از چه افرادی تشکیل شده است؟

این اپلیکیشن یک قسمت سیستم هوشمند یادگیری دارد که یک تیم متخصص آن را طراحی کردند. چند نفر نیز درزمینه طراحی اپلیکیشن‌های Android base در کنار ما بودند. همان‌طور که ذکر شد مجموعه سؤالاتی که پاسخ داده می‌شوند باید به یک سِروِری ارسال شوند و درنتیجه ما یک قسمت ارسال و دریافت پیامک هم داریم.

در قسمت سِروِر هم یک نرم‌افزاری نوشته شده که پیامک‌ها را دریافت می‌کند و داده‌ها و اطلاعات را بررسی می‌کند و نتیجه را مجدداً از طریق پیامک برای آن شماره تلفنی که اپلیکیشن را نصب کرده ارسال می‌کند.

این نرم‌افزار توسط تعدادی از روانشناسان بر مبنای یک سری سؤالات که به‌صورت معمول در خارج از کشور استفاده می‌شود تهیه شده است. آن‌ها سؤالاتی که مناسب بوده‌اند را انتخاب کردند، سپس ما از سیستم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین استفاده کردیم تا این سؤالات را تغییر بدهیم. دقت سیستم تاکنون توسط دو نفر از متخصصین و در غالب دو پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دو بار ارزیابی شده است. درمجموع افراد زیادی در راه‌اندازی و اجرای این پروژه همکاری کرده‌اند.

توضیحاتی که لازم است والدین و خانواده‌ها در خصوص این اپلیکیشن بدانند چیست؟

همواره باید در نظر داشت که دقت سیستم به دو نکته بستگی دارد؛ یکی اینکه چقدر والدین با دقت به سؤالات جواب می‌دهند؛ گاهی ممکن است پاسخ صحیح یادشان نباشد و یا سؤال را به‌خوبی متوجه نشوند که باعث می‌شود پاسخ صحیح نباشد و درنتیجه جواب سیستم هم می‌تواند جابه‌جا شود ولی درمجموع این سیستم با دقت بسیار خوبی اعتبار‌دهی شده است. نکته دیگر آنکه، درهرحال اگر سیستم خطایی بکند؛ مثلاً تشخیص بدهد که بچه‌ای که عادی است و مشکلی ندارد باید به متخصص مراجعه کند، والدین با مراجعه به متخصص متوجه می‌شوند که آیا واقعاً مشکلی وجود دارد یا خیر.

به‌طورکلی کار این سیستم غربالگری اولیه است؛ سعی آن بر این است که جستجو کند و اگر مورد مشکوکی وجود دارد، آن را بیاید ولی ادامه کار و تأیید قطعی وظیفه متخصصین هست که شامل روانشناس کودک، پزشکان متخصص مغز و اعصاب کودک و روانپزشک کودک هستند که می‌توانند نظر قطعی را بدهند که آیا واقعاً بچه‌ای که این سیستم احتمال می‌دهد مبتلا به اوتیسم باشد، مبتلا هست یا خیر.

تشخیص به‌موقع و زودهنگام اوتیسم در درمان و بهبود شرایط کودک بسیار مؤثر است؛ درنتیجه والدین از اینکه ممکن است نتیجه تست مثبت باشد نترسند و نگران نباشند و حتماً از این اپلیکیشن استفاده نمایند تا مطمئن شوند که مشکلی وجود ندارد.

ضمناً هرچه تعداد نمونه‌ای که جمع‌آوری می‌کنیم بیشتر باشد دقت این سیستم بالاتر می‌رود ازاین‌رو می‌توان به آیندگان نیز کمک کرد تا سریعتر بتوانند ارزیابی انجام دهند و از صحت و سلامت فرزندانشان مطمئن بشوند.

به نقل از به اندیشان